Między 20 a 22 sierpnia 1920 roku na ziemi mławskiej doszło do ważnej bitwy w ramach wojny polsko-bolszewickiej. Dowodzeni przez gen. Franciszka Krajowskiego żołnierze 18 Dywizji Piechoty – nazwanej ze względu na swoją waleczność „Żelazną Dywizją” – ścigający niedobitków sowieckiej III Armii, z którą walczyli w bitwie nad Wkrą, zamykali jednocześnie drogę odwrotu III korpusowi konnemu Gaja. Po szybkiej walce Polacy wyparli z Mławy bolszewików, oswobodzili miasto, a następnie kontynuowali pościg za sowietami. Sam gen. Franciszek Krajowski z kolei już w sierpniu 1920 r. otrzymał honorowe obywatelstwo Mławy.

W walkach o Mławę szczególnie odznaczył się wchodzący w skład 18 DP 144 pułk piechoty Strzelców Kresowych pod dowództwem mjra Mariana Ocetkiewicza. W dowód wdzięczności ówcześni radni miejscy wystosowali oficjalne pismo z podziękowaniami, znane jako „Pamiątka oswobodzenia Mławy”. Czytamy w nim: „Do naszych najukochańszych oficerów i żołnierzy 144 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych! Miasto Mława, wdzięczna sercem, zwraca się z podziękowaniem do Was, Drodzy bohaterzy, którzy piersiami i krwią przelaną oswobodziliście nas od okrutnego wroga. Zapewniamy Was, że dzień 21 sierpnia 1920 roku na zawsze pozostanie pamiętnym w uczuciach, jakie żywimy do swoich wybawców. Rada Miejska i Magistrat Mławy”. Spadkobiercą 144 pułku został 71 pułk piechoty Strzelców Kresowych z Zambrowa.

Propozycję, aby 15 sierpnia ponownie obchodzić jako Święto Wojska Polskiego (Święto Żołnierza ustanowione 15 sierpnia 1923 roku zostało zniesione w 1947 roku), przedstawił w 1992 r. mławianin – historyk, wówczas Senator RP, prof. dr hab. Ryszard Juszkiewicz.

oprac. KN